Van traditionele werkvoorbereiding naar BIM-engineering
Binnen de wereld van gebiedsontwikkeling- en infrastructuurprojecten komen we talloze functieprofielen tegen: 3D-modelleurs, 3D-tekenaars, BIM-modelleurs, 4D-werkvoorbereiders, en meer. Maar wat maakt een BIM-engineer in onze ogen? Wij definiëren deze rol als een brug tussen techniek, omgeving en projectbeheer, waarbij digitale modellen niet alleen een visuele representatie zijn, maar ook een integraal onderdeel vormen van de besluitvorming en projectuitvoering.
Deze definitie is niet uit de lucht gegrepen, maar gebaseerd op praktijkervaring en een transitie die we zelf hebben doorgemaakt: van allround werkvoorbereiders zonder “BIM-vaardigheden” naar BIM engineers met een brede technische achtergrond. Om deze ontwikkeling goed te begrijpen, nemen we eerst een stap terug naar de traditionele rol van de werkvoorbereider bij een ambtelijk ingenieursbureau.
De werkvoorbereider in planfases voor Aanbesteding & Gunning
Voorheen vervulde de “allround werkvoorbereider infra” een sleutelrol bij ingenieursbureaus. De werkvoorbereider was verantwoordelijk voor de contractvoorbereiding van projecten in de openbare ruimte. Dit betekende dat een landschappelijk of wegontwerp werd vertaald naar een aanbestedingsdossier, bestaande uit een RAW-bestek inclusief tekeningen en bijlagen.
De werkzaamheden waren multidisciplinair en omvatten onder andere:
- Uitzetten van conditioneringsonderzoeken, inclusief verwerking van resultaten.
- Uitwerken van het maaiveldontwerp, in afstemming met gemeentelijke stakeholders.
- Opstellen van een Kabel & Leiding-ontwerp, inclusief coördinatie met K&L beheerders.
- Uitwerken van uitvoerings- en bouwfaseringsplannen, op basis van BLVC-uitgangspunten.
- Calculeren van directe bouwkosten, gebaseerd op hoeveelheden.
- Uitzetten van vervolgonderzoeken, inclusief de verwerking van adviezen uit adviesrapportages.
- Opstellen van contractspecificaties en samenstellen van aanbestedingsdossiers.
Deze rol was, met name ook omdat de rol (vanwege technische kennis en inzichten) steeds vaker in de vroege planvorming werd betrokken, allesomvattend en besloeg veel taken die we tegenwoordig onderverdelen binnen IPM (Integraal Projectmanagement) werkvelden:
- Technisch management (TM)
- Omgevingsmanagement (OM)
- Projectbeheersing (PB)
- Contractmanagement (CM)
Systems Engineering, als werkwijze, heeft ervoor gezorgd dat veel van de taken van een allround werkvoorbereider, werden onderverdeel onder deze 4 werkvelden. De werkvoorbereider evolueerde mee, en met de komst van BIM-technologie ontstond een nieuwe, centrale rol: de BIM-engineer.
BIM-engineering: van ontwerp naar integraal modelbeheer
Een BIM-engineer houdt zich bezig met het creëren en beheren van digitale modellen van gebiedsontwikkeling- en infrastructuurprojecten. Deze modellen zijn gebaseerd op geavanceerde 3D-modelleringstechnologie en bieden een virtuele representatie van het project gedurende de ontwikkeling en realisatie van plannen.
De BIM-engineer heeft als primaire taak ervoor te zorgen dat de modeltechnische en vakinhoudelijke kwaliteit van de aspect- en objectmodellen voldoende is, zodat gefundeerde projectbeslissingen kunnen worden genomen. In feite vervult de functie de rol die voorheen door de werkvoorbereider werd vervuld, maar dan in een digitaal geïntegreerde context.
Waar vroeger de werkvoorbereider “handmatig” werkte met 2D CAD-tekeningen, bestekken en berekeningen, brengt de BIM-engineer alle relevante gegevens samen in een 3D-model. Dit model vormt de basis voor ontwikkel- of bouwfasering (4D) en kostenraming (5D). Het integreert input van verschillende disciplines:
- Ontwerpers leveren oplossingen voor tijdelijke en definitieve ruimtelijke situaties.
- Specialisten en adviseurs (zoals ecologen, water- en bodemexperts, geotechnici en K&L-specialisten) verstrekken gegevens omtrent de bestaande en toekomstige situatie uit toestandsonderzoeken, adviesrapportages en GIS-bestanden.
Naast 2D werktekeningen en een werkbeschrijving (RAW-bestek) wordt een gedetailleerd en accuraat 3D-model opgebouwd, waarin:
- Raakvlakken worden beheerst.
- Hoeveelheden nauwkeurig worden gerapporteerd.
- Tekeningen worden gegenereerd.
- Risico’s ten aanzien van tijd en kosten worden gevisualiseerd.
3D als basis voor fasering (4D) en kosten (5D)
De kracht van BIM-engineering zit in het integreren van ruimtelijke (3D), tijdsgebonden (4D) en financiële (5D) aspecten. Een BIM-engineer werkt nauw samen met projectcollega’s om ervoor te zorgen dat de ontwerpoplossingen zowel technisch uitvoerbaar als financieel haalbaar zijn.
- 4D (fasering): De tijdscomponent wordt gekoppeld aan bouwactiviteiten in de projectplanning, beheerd door de planningsadviseur.
- 5D (kosten): De directe bouwkosten worden berekend op basis van eenheidsprijzen, beheerd door een calculator of kostendeskundige.
- Hoeveelhedenstaat: Beide componenten worden gevoed door nauwkeurige hoeveelhedenrapportages direct uit het 3D-model.
De techniek achter deze koppelingen is niet complex. Wat écht het verschil maakt, is een goed gecoördineerd proces en een op praktijkervaring gebaseerde structuur in objecteigenschappen. Het vereist nauwe samenwerking tussen de BIM-engineer, planner en calculator, waarbij een BIM-coördinator – afhankelijk van de projectscope – een faciliterende rol kan spelen.
Vaak wordt succes gezocht in uitgebreide theoretische richtlijnen: managementplannen (zoals een BIM Execution Plan) die moeten waarborgen dat 4D en 5D effectief worden toegepast. Ondanks goede intenties stranden deze plannen echter vaak gedurende het project. De valkuil? Ze worden te omvangrijk en theoretisch, waardoor ze in de praktijk nauwelijks nog worden gebruikt.
Daarom is het cruciaal om dergelijke plannen beknopt, duidelijk en vooral praktisch te houden. Het managementplan dient als richtlijn om op terug te vallen, maar het is de ervaring en expertise van mensen die het proces daadwerkelijk stuurt en tot succes maakt.
De BIM-engineer als sleutel tot een efficiënter proces
Het implementeren van een BIM-proces betekent niet dat alles automatisch soepeler verloopt. Het succes hangt sterk af van de vaardigheden en mentaliteit van de professionals die ermee werken.
Een BIM-engineer moet beschikken over:
- Technische vakkennis in combinatie met BIM-skills, om modellen accuraat en bruikbaar te maken.
- Analytische vaardigheden, om raakvlakken te signaleren/coördineren en fouten te minimaliseren.
- Inlevingsvermogen, om mee te denken over de opgave en de belangen van andere betrokkenen.
Wanneer BIM-engineers kwalitatief hoogwaardige modellen ontwikkelen, kunnen fouten worden verminderd en wordt de voorspelbaarheid van kosten verbeterd. Dit is essentieel in projectorganisaties waarin een hoge mate van adaptiviteit en voorspelbaarheid de norm is.
Bij Novis Group zien we BIM-engineering dan ook als veel meer dan alleen 3D modelleren: het is een strategisch proces waarin techniek, samenwerking en integrale afstemming samenkomen om projecten efficiënter en voorspelbaarder te maken.
