Onze omgeving verandert en groeit voortdurend, maar onder al deze dynamiek blijft de ondergrond – de basis waarop alles rust – vaak een mysterie. Onder de wegen, gebouwen en parken bevindt zich een complexe wereld van zand, klei en andere bodemlagen, waar kabels, leidingen en funderingen hun plek vinden. Door middel van digitale 3D representaties krijgen we steeds beter een gedetailleerd en actueel beeld van deze verborgen wereld, wat niet alleen goed is voor ingenieurs en beleidsmakers, maar het helpt ook omwonenden en andere stakeholders bij het begrijpen van de vaak complexe opgave(s).
Het concept van een digitale 3D ondergrondmodel is eenvoudig te begrijpen: gegevens uit opensource-data en verkennende-, toestand- of conditioneringsonderzoeken worden samengebracht in één samenhangend 3D model. Dit model laat zien welke bodemlagen aanwezig zijn, waar het grondwater zich bevind en waar belangrijke zaken als kabels en leidingen liggen. Vroeger werd er vaak alleen gekeken naar bovengrondse aspecten, maar ervaringen en lessen uit het verleden maakt duidelijk dat een gedetailleerd beeld van de ondergrondse situatie cruciaal is voor effectief plannen en veilig bouwen.
In de praktijk is het 3D model, als het goed is, veel meer dan slechts een visuele weergave. Dankzij 3D-CAD en 3D-GIS werkmethoden wordt informatie uit diverse databronnen verzameld en omgezet in een nauwkeurig 3D-digitaal beeld. Dit model is ideaal voor grondbalans-, geo-, raakvlak- en clashanalyses, maar ook om ‘gevoel te krijgen’ bij de impact van het ontwerp op de bestaande situatie (de inpassingsimpact). Waar we vroeger uitsluitend met tekeningen en viltstiften werkten, profiteren we nu van de toegevoegde waarde van een 3D-model. Dat maakt het ‘lezen’ van de 2D-tekeningen een stuk makkelijker! Tenminste, als het 3D-model van voldoende kwaliteit is…
Ondanks de duidelijke voordelen van digitale 3D-modellen, komen ook enkele uitdagingen naar voren. Het betekent niet dat, zodra alle benodigde informatie en data beschikbaar zijn, er automatisch een bruik- en werkbaar (en daarmee kwalitatief) model ontstaat. Zo’n model kan wel worden gerealiseerd wanneer er samengewerkt wordt met specialisten die beschikken over de juiste ervaring, kennis en vaardigheden. Het succes is afhankelijk van professionals met gedegen technische vakkennis en BIM-vaardigheden, die innovatieve producten mogelijk maken.
Innovatieve producten, zoals een digitale 3D representatie van de ondergrond, worden vaak als complex en tijdrovend ervaren, maar kunnen ook binnen traditionele doorlooptijden en budgetten worden ontwikkeld. Dit leidt vaak tot meer waarde en beter inzicht. Wanneer deze resultaten binnen een project uitblijven, kan dat wijzen op het ontbreken van de benodigde expertise. Het streven blijft om ‘snelle resultaten, hoge kwaliteit’ te realiseren.
Planrealisatie
Het mooie van de 3D-aanpak is dat de ondergrond niet langer een onzichtbare factor is, maar een integraal onderdeel wordt van de gehele projectmatige of ruimtelijk planning. De integratie van 3D ondergrondmodel als aspectmodel(len) in een centraal bouwwerk informatie model (BIM) maakt het mogelijk dat BIM engineers en uitvoerders nauw samenwerken. Zij kunnen vroegtijdig (ver voor de geplande start uitvoering) samen met de digitale 3D omgeving controleren of funderingen op de juiste bodem komen, of bemalen noodzakelijk is en of kabels en leidingen veilig kunnen worden verplaatst. Dit vermindert niet alleen het risico op ongelukken en fouten, maar bespaart ook kostbare tijd.
De voordelen zijn duidelijk:
- Door 3D inzicht in de ondergrond vermindert het model miscommunicatie tussen partijen.
- Het samenbrengen van alle data zorgt voor één bron van waarheid (lees; het centrale 3D coördinatiemodel), waardoor iedereen op dezelfde informatie kan vertrouwen.
- De integratie met BIM reduceert (veiligheids)risico’s al in een vroeg stadium en bespaar daardoor zowel tijd als onvoorziene kosten.
Planvorming
Een 3D-model van de ondergrond biedt niet alleen ondersteuning bij de uitvoering van plannen, maar voegt ook waarde toe in de planvorming. Door een BIM-engineer vroeg in het proces te betrekken, kan het 3D-model van de ondergrond zich stapsgewijs ontwikkelen en meegroeien met het plan.
Door gebruik te maken van open data (zoals die van DINO-loket, Kadaster/KLIC) kan de BIM-engineer een eerste model opstellen. Met raakvlak- en clashanalyses wordt vervolgens de impact van verschillende ontwerpvarianten inzichtelijk gemaakt. Naarmate er meer onderzoeksgegevens beschikbaar komen (zoals bodemonderzoek, wegenbouwkundig onderzoek of proefsleuven), wordt het model verder verfijnd met extra data en details.
Zo ontstaat een informatierijk model dat meebeweegt met de planontwikkeling. Dit helpt projectteams om:
- Het belang van de ondergrond in stedenbouwkundige plannen beter uit te leggen;
- De beschikbare ruimte in de ondergrond optimaal te benutten;
- Risico’s en kansen vroegtijdig te signaleren, voordat deze in een later stadium tot problemen leiden.
Door planvorming in 3D uit te werken, dwingt het projectteam zichzelf om blinde vlekken bloot te leggen en tot beter onderbouwde keuzes te komen.
De inzet van digitale 3D modellen voor de ondergrond zal de komende jaren alleen maar toenemen. Ze maken het mogelijk om ruimtelijke plannen beter te onderbouwen, onverwachte kosten te voorkomen en de veiligheid van bouwprojecten beter te waarborgen. De technologie zorgt ervoor dat de verborgen wereld onder onze voeten niet langer een raadsel is, maar een transparant en beheersbaar onderdeel van onze project- en leefomgeving.
Kortom, de digitale 3D-representatie van de ondergrond biedt een duidelijk beeld van de huidige ondergrondse ‘is-situatie’ en maakt de impact van de toekomstige ‘wordt-situatie’ inzichtelijk. Het maakt veilige en efficiënte ingrepen in onze leefomgeving mogelijk en helpt bij het maken van weloverwogen beslissingen.
